Konu: RC PT Boat

İlk hedefimiz bir ENDAZE bulmak, bulamazsak uydurmamız gerekecek, unutmadan önemli bir şey belirtmek istiyorum. Model uçaklarda kullandığımız patlar motorların pervane tabloları vardır, yani hangi büyüklükteki veya hacimdaki motorda hangi pervaneleri kullanabileceğiniz bellidir. Elektrik motorlarında ise durum çok farklıdır, motor üreticisi belirtmediği takdirde bunu ancak DENEME YANILMA ile bulabilirsiniz veya bu tecrübeye sahip bir başkasının elde ettiği neticeyi kullanırsınız. Model uçak için satılan motorlarda bu bilgi çoğu zaman vardır ama belki hiç ilgilenmediğim için olabilir, bugüne kadar karşıma hiç bir elektrik motorunun suda döndürebileceği pervane ile ilgili bir bilgi çıkmadığı gibi, üreteceği itme gücü ile ilgili de bir bilgi çıkmamıştır. En sıkıntılı kısım bu gözüküyor. Bilmiyor olanlar olabilir, pervanenin bir pal(yaprak) adedi, çapı ve hatvesi vardır, ve bu üç bilgi ile tarif edilir. Bunların herhangibirinin olmadığı bir pervane tarifi işe yaramaz. Elektrik motorlarında ise ebat veya büyüklüğün haricinde kullanılan mıknatıs, sargı miktarı ve adedi önemlidir. Örneğin siz 355'lik fırçalı bir motor aldığınızda, her 355'lik motor aynı olmayabilir. Konu uzun ve detaylı ben devam etmeyeceğim ama özetle şunu söyleyebilirim, elektrik motoru ve pervane seçimi sıkıntılı ve en zor konumuz.

Endazemizi henüz bulamadık ama başlangıcımız için güzel bir site bulduk. https://www.building-model-boats.com/pt-boats.html . Bu adam plan satıyor, PT için de var, iş görecek çözünürlükte olmamasına rağmen planın nasıl bir şey olduğunu da görebiliyorsunuz, piyasada bulunan PT kitleri ile ilgili de bilgi vermiş, dolayısı ile bu konuda da kolayca bilgi sahibi olduk. Modeli yarı ölçekli kolay yapılabilecek şekilde düzenlenmiş. Ahşap kısmın nasıl yapılacağının da bilgisini veriyor. Hiç bilmediğiniz bir konuda bu gibi işlere başlarken, o işleri gerçekten bilen yerleri bulmak önemlidir. Kafa patlatmadan tecrübe ve bilgiden yararlanarak bir sürü konuyu çözebilirsiniz.

İçinde gemimiz ile ilgili her türlü spec bilgi ve resim olan bir yer bulduk. World War II United States PT Boat Manufacturers bir endaze de var ama biraz karışık, başka bir şey bulamazsak çözeriz diye düşünüyorum. Doğru hatırlıyormuşum, daha herşeyi incelemedim ama PT 103-198 serisi yani ELCO 80 dedikleri ahşaptan yapılıyor. Burada İngiltere tarafından Türkiyeye verilen PT bilgisini de görebilirsiniz. 1947 yılında PT-216 verilmiş.

Sonunda aradığımız yeri bulduk, birsürü bilgi var. https://www.pt-boat.com/ , burada da bir endaze var, endaze meselesini çözdük gibi, şimdi ne ebatta olacak ve ağırlığı ne olmalı onu belirlememiz lazım ama önce bir bulduklarımızı çalışalım. Sitedeki modele 593 numarası verilmiş ama o da savaş sonlarına doğru yapılmış bir ELCO 80 modeli.

Bir bakkal hesabı yaptık, 1 m boydaki 3 motorlu(beheri 150gr) bir tekne 1.8 kg çıkıyor. Bunun 800 gramı pil ve motor.200-250 gr da ölçeklilik detayları tutsa 2 kg civarında bitirilebilecekmiş gibi gözüküyor. İnternette ağırlığını bulabildiğim, sudan çıkarak gidenler 700 mm boylarında olanların ağırlıkları da 800-1200 gr arasımda değişiyor, adresini verdiğim plancının 30" (750mm) PT Botu da 1.500 gr 40"(1000 mm) olanı da 3.500 gr geliyormuş, biz mi yanlış birşeyler düşünüyoruz biraz daha çalışalım.

PT Bot'un "History Channel" videosu.

Birkaç aritmetik işlem yaptık, 1 m boyda böyle bir teknenin tahta kısmı 500-700 gr arası yapılabiliyor, biz de bu kısımı 600 gr hesaplayıp 2 kg toplam ağırlığı bulmuştuk, yani pek yanlış yapmamış gibi gözüküyoruz. Umutla arayıp sonunda bulduğumuz siteden pek işimize yarayacak bir şey bulamadık, ama ilk bulduğumuz siteden bazı bilgiler bulduk. GRAUPNER bir tane yapıyormuş, 810 mm boyunda, 1.6 kg ağırlığında ve iki adet 600 ebadında motor kullanılıyormuş. MIDWEST yapıyormuş, ilgili hiçbirşey bulamadım, PRO BOAT yapıyormuş, 1 m boyunda, 3.0 kg ağırlığında ve iki adet 550 motor kullanılıyormuş, bu plancının yaptığı 760 mm boyunda olan 1.5 kg geliyormuş ve bir adet Mabuchi 540 motor kullanılıyormuş, 1 metre boyunda olan ise 3.5 kg imiş ve İKİ adet Mabuchi 540 motor kullanılıyormuş. Tabii burada belirtilen motor ebatları bize hiçbirşey ifade etmiyor, yani 550 ebatlı motor dediğiniz zaman bunun 40W'lığı var, 90W'lığı da var, üstelik ne pervane çevirebiliyor ve bizim istediğimiz sürate uygun olacak mı. Hadi hayırlısı bakalım işin içinden çıkabilecekmiyiz. Gerçek gemi üçü de aynı istikamette dönen 3 motor ve 3 pervane kullanıyormuş.

Internette motor ve pervane seçimi ile bilgi bulacağız diye dolanmaktan başım döndü, bu konuyu pek bilen yok, bazıları birşeyler söylemiş ama benim kafama pek yatmadı. Mesela biri demiş ki teknenin GERÇEK motor gücünü, modelinizin ölçeğine hacimsal olarak uygulayın. Bizim teknemiz 3x1500=4500HP gücünde, 1.0 m tekne de takribi 1:24 ölçek yapar, ölçeğin de kübünü alırsak, beygiri de buna bölersek, 4500/(24x24x24)=0.325HP yapar, bunu da 1HP=746W dersek 242W'lık bir motor ihtiyacı ortaya çıkar. Aynı mantıkla ağırlığı da hesaplarsak 3.6 kg buluruz. Motor verimini de %60 farzedersek, 3.6 kg bir PT modeli için, 242/0.6=403W ihtiyacımız ortaya çıkar. Bu hesap ne kadar doğru bilemiyorum. Bir de model uçak bilgimizle yorumlayalım.

Biz model uçak tasarlarken, yerden kalkan ve akrobasi yapabilen model uçaklar için güç ihtiyacını 80-100W/lb düşünürüz. Bu da 175-220W/kg yapar. Bu tip uçağın alt sınırının da PT botumuzun muadili olduğunu düşünürsek, 2 kg bir model için 350W ihtiyacımız olduğu ortaya çıkar. Tabii elma ile karpuzu aynı kefeye koymamamız gerektiğini düşünen arkadaşlar olabilir ama bilinmeyen bir yolda, bilinen bazı şeylere ihtiyacımız olduğudur, bu bir faraziye, doğru netice vermeyebilir. İlk başta 1 m PT bot için kafamda 2.0-2.5 kg ağırlık, 400-450W güç gibi bir rakkam vardı, tabii bu göz kararı bir tahmin idi, çok yanılmamışız, etrafında dolaşıyoruz. Fırçasız dışı dönen bir motor iş görür diye düşünmüştüm. Fırçalı motor kullananların birçoğu motorları, kabloları, esc'leri yakmışlar. En azımdan iki mabuchi 550'nin riskli tarafta olduğunu anladık.

Modelin ağırlığı ve gereken güç itibarı ile biryerlere geldik, kesinlikle bilimsel değil ve ne kadar doğru bilemiyoruz. Belki de öngörülerimize yakın olduğu için iş göreceğine inanmak istiyoruz. Geldik geminin süratine, işlevsel ölçekli modellerde sürat de ÖLÇEKLİ olmak zorundadır, doğrusu aynı ölçeğin sürate de uygulanması lazımdır, Bizim gemimizin GERÇEĞİNİN 45 knot sürat yaptığını düşünürsek, 1:24 ölçeklisinin de takriben 1.9 Knot sürat yapması gerekir. Eğer ölçekli işlevsel model yarışmasına girerseniz, bundan farklı bir sürat ile PUAN kaybedersiniz, ama model uçaklardan biliyorum, tutturulması imkansız bir değişkendir nedeni de hava ve suyun yoğunluğu sabit, bunları ölçekleyemiyorsunuzdur. Dolayısı ile ancak yaklaşabilirsiniz, büyük modellerde da çok yaklaşabilirsiniz, küçüklerde uzakta kalırsınız. Yine paçal bir parametre var, birçok yerde karşıma çıktı, bir teknenin sudan çıkarak gidebilmesi için hız(mil)/boy(LWL feet) oranının 3.0 veya daha büyük olması lazım. LWL'ye takribi 3.0 ft (914mm) dersek, hızımızı 3 x 3=9 knot buluruz. Tabii bu ölçekli ağırlık 3.6 kg için geçerli bir değer, bizim teknemiz biraz daha hafif olacağından daha yavaş gidebilir. Benim kafamda 4-5 knot gibi bir rakkam vardı, burada da gözkararımız tutmuş gibi gözüküyor, umarım kendimizi kandırmıyoruzdur.

Ekte bir tablo göreceksiniz, bu işi bilen biri hazırlamış, teknelerin boylarına göre motor tipleri ve güç ihtiyaçlarını belirtmiş. Benim pek kafama yatmadı ama bazı arkadaşlara faydası olabilir. Tekne ağırlığı, sürat ve kullanılacak pervane bilgisi yok. Bizim teknemiz için (sudan çıkabilen 40"-Speed 700) 90-116 W demiş ama ben verdiği amper ve volt değerlerinden 113-168W hesaplıyorum. Kabaca verimi de %60 düşünürsek 188-280 W çıkıyor.

Gerçek geminin pervanesi 28"x28", 1:24'e ölçeklediğimiz zaman takriben 30x30mm pervane yapar, yani çapı da, hatvesi de 30mm. Hatvenin verimi birçok değişkene bağlı olduğundan bunun %60 mertebelerinde tutmak şimdilik mantıklı geliyor. 1 knot = 1.85 km dersek, Süratimiz 5 knot/saat = 9.25 km/saat yapar. Verimi de takribi alıp bunu 15 km/saat düşünürsek, pervanemizin DAKİKADA 8.333 devir atması gerektiğini buluruz. Özetle böyle bir pervane varmıdır bilmiyorum ama 30x30 mm pervane ile dakikada 8.000 devir dönecek motora ihtiyacımız vardır.

Çok açık yazmamışız ama pervane seçimini 3 adet motora göre belirledik, bu modeli yapanların birçoğu bir veya iki motor kullanmış. Biz bunun belirlenmesini ahşap kısmın tasarımına bırakalım, neyi içeri nasıl yerleştireceğiz onu bir görelim. Benim aklımda fırçasız motor kullanmak var, torkları yüksektir ve güçlüdürler, 15 sene önce fiyatları çok pahalı olduğu zaman ben fırçasız motor yapardım, hala bazıları durur en küçüklerini statörünü bilgisayar disk sürücüsünden, en büyüklerininkini de de küçük el taşı rotorundan, N45 Neodimum mıknatıs kullanırdım. Şimdi çok ucuza olanları var dolayısı ile yapma gereği yok. Fırçasız motorlarda BİR ESC ile birden fazla motor çalıştıramadım, Bana göre de çalışma prensibi itibarı ile ÇALIŞMAZ, dolayısı ile 3 motor kullanacaksak 3 esc kullanmamız gerekecek. Genel kanının aksine fırçasız motorlarda VOLTAJI AZALTTIĞINIZDA, daha büyük pervane çevirebilirsiniz, yani 3'li paket li-po pil ile 2'li paketten daha küçük pervane çevirmeniz gerekir.

Fırçalı motor kullanılabilir ama birsürü dezavantajı olduğu için biz düşünmedik. Motorun tarifi için belirtilen numara 280, 540, 700 gibi, genellikle kasanın boyunu tarif eder, açık bir spesifikasyonu yoksa, motorun ne olduğunu bilemezsiniz. Torkları düşüktür ve ağırlıklarına göre AZ güç üretirler, ve fırçalar sürtünerek çalıştığı için bir süre sonra bakım gerektirebilir. Kullanıldıkları yerlerin neredeyse tamamında bir REDÜKTÖR (dişli kutusu veya benzeri) ile kullanılırlar. Motorlu tekne yapanlar arasında kullanımları çok yaygındır ve güçlü oldukları ZANNEDİLEREK, pilli matkap motorları, kamyon veya otobüs silecek motorlarını bu iş için kullanırlar, REDÜKTÖRSÜZ kullanımlarda, ilk dönmeye başlamaya çalıştıkları anda ÇOK YÜKSEK amper çekerler ve yük altında torkları düşük olduğu için çabuk ısınırlar ve çok sık olarak kullanılan hız kontrolü ünitesini veya kendilerini yakarlar. Ben çok yaktım dolayısı ile tavsiye etmem. İçi dönen FIRÇASIZ motor da kullanılabilir, genellikle çok süratli giden teknelerde kullanıyorlar ama bizim yüksek devire değil torka ihtiyacımız olduğu için kullanmayı hiç düşünmedik ama uygun devir ve güçteki bir motordan üç pervane çevirebilecek, dişli bir redüktör ile kullanılabilir.

Yazdıklarımızı okuyunca, sanki model tekneler için EN DOĞRU motor seçimi DIŞI DÖNEN FIRÇASIZ MOTORLAR gibi bir anlam çıkıyor. Tabii bu DOĞRU DEĞİL. Biraz da ısınmadan bahsedelim. Yük altında motorun sargıları ısınır, fırçalı ve dışı dönen fırçasız motorlarda sargılar içte olduğundan, daha yavaş soğurlar. Fırçalının sargıları döndüğünden daha fazla soğuma imkanı vardır, hatta bazılarında rotor üzerinde fan vardır, dışına koyacağınız bir soğutma düzeni, (aliminyum soğutucu veya su ceketi) çok verimli ÇALIŞMAZ. Dışı dönen fırçasız motorun sargıları hareketsiz olduğu için, soğuma performansları ÇOK KÖTÜDÜR ve dışı hareketli olduğu için bir soğutma düzeni de koyamazsınız. İçi dönen fırçasız motorlarda sargılar dıştadır, dış hareketsiz olduğu için dışına VERİMLİ ÇALIŞABİLECEK bir soğutma düzeni koyabilirsiniz. Dışı dönen fırçasız motorların TORKLARI yüksektir yani dişli kutusu olan diğer tipteki motorlar gibi çalışırlar ve dolayısı ile yük altında diğerlerine göre daha az ısınırlar. gerekenler çerçevesinde, artıları eksileri üst üste koyunca biz tercihimizi DIŞI DÖNEN FIRÇASIZ MOTOR'dan yana yaptık.

Endazemizi çizdik, su çizgilerinden farklı bir teknik kullandık ama oldu, ekte görebilirsiniz, gerçeği ile neredeyse aynı oldu, tabii kaynağımız doğruysa. Duruşu biraz garip ama ters olarak düz bir yüzeyde inşaa etmeyi planladığımızdan postaları dik çizebilmek için güverteyi, yatay hale getirdik. Düşünüyorum ama tam karar veremedim, posta kenarlarını endazedeki gibi kavisli mi yapalım, düz mü yapalım. Modeli işlevsel olarak yapanların birçoğu düz yapmış, tabii inşaa kolaylığı sağlıyor, postaların birçoğunu da yokedebiliriz. Geminin aslı ekte göreceğiniz resimdeki gibi çapraz olarak kaplanıyor. ben zaten kendim yapacaksam geminin detaylarını yapmayı beceremem. Biraz düşünelim, belki sadece yüzen bir şey yapar geçeriz, kolayca yapmak isteyenler olabilir.

Güvertenin yerleşiminin üstten görünüşünü de yaptık, ekte görebilirsiniz. İncik boncuk detaylar dışında, radarı koymamışız, torpil kovanlarının kızakları yok, bir de kıç tarafa su bombası koymamız lazım. Makinalı tüfekleri ve topu çizebilecekmiyim bilmiyorum, en azından temsili bir şey koyarız.

Araştırmalarımız devam ediyor, faydalı olabilecek ekteki videoyu buldum, bu 23' boyunda Fairey Hudson diye bir teknenin 42"e (1050mm) ölçeklendirilmiş hali. ASTRO 860M-4T motor, 8'li Li-Po Paket (29.6V) ve 48x75 pervane ile teçhiz edilmiş, 830 Watt'ta 26 mph sürat yapıyor. Motor içi dönen 1400W'lık, 450rpm/V bir fırçasız motor, 0.6 cu-in (60'lık) patlar motora tekabül ettiği ve 3-5 kg spor ve ölçekli modellerde kullanılabileceği söyleniyor. Bu rakkamlardan ve videodaki teknenin gidiş şeklinden çok şey çıkarabiliriz.

Bu videoyu özellikle koydum çünkü bu teknenin büyüklüğü ve şekli 110 mm boyunda TCSG 65 yapan arkadaşların modeline muadil, sadece ölçekli bir model için çok fazla süratli gidiyor. Bu videoyu yayınlayan adamın başka videoları da var, mesela aynı motor, aynı pil ve biraz daha büyük bir pervane ile 46" (135mm) boyunda aynı süratte fakat 1400Watt'ta (1.4kW), benzer bir tekne daha yüzdürüyor, detayını hatırlamıyorum ama fırçalı motor ve bir redüksiyonla olan bir videoyu da gördüm. Konumuza gelince düşündük taşındık ve teknenin inşaatı ile ilgili söyle bir karar verdik. Teknenin postalarını hem ölçekli yani sizin endazede gördüğünüz gibi, hem de panelden yapılacak şekilde düz yapacağız. Böyle olunca, arzu eden çıtadan ölçekli gibi çapraz iki kat veya boyuna çıtalarla kaplayabilecek veya gövdeyi panellerden yapabilecek, geriye kalan kısım aynı zaten. Kendim de yapmaya niyetlendiğim için biraz da kendimi düşündüm. Çabuk yüzdürmemiz lazım. Panelli olmanın bir avantajı daha var, balsa plaka kullanmak istemeyen arkadaşlar daha ağır olur ama daha ekonomik olarak KONTRAPLAK'tan yapabilecek.